اسید سیتریک یا جوهر لیمو یکی از اسیدهای آلی است که هم در لیموترش و هم پرتقال وجود دارد. فرمول شیمیایی آن C6H8O7 می‌باشد. و نام آیوپاک آن 2-hydroxypropane-1,2،3-tricarboxylic acid است. این اسید توسط دانشمند ایرانی جابر بن حیان کشف گردید.
اسید سیتریک یک هیدروکسی اسید است. هیدروکسی اسیدها گروهی از اسیدهای کربوکسیلیک هستند که یک گروه عاملی هیدروکسیل به آن‌ها افزوده شده‌است.
اسید سیتریک
اسید سیتریک یا جوهر لیمو یکی از اسیدهای آلی است در لیموترش و پرتقال وجود دارد. یکی از عمده‌ترین کشورهای تولیدکننده آن کشور چین می‌باشد. اسید سیتریک در صنایع نوشابه، آبمیوه، آرایشی و بهداشتی و داروئی استفاده می‌گردد و علاوه بر طعم دهندگی باعث تنظیم PH نیز می‌شود. یکی از ساده‌ترین روش‌هایی که برای تولید آن بکار می‌رود استفاده از قارچ آسپرژیلوس نایجر است. اسید سیتریک در دو نوع ” مونوهیدرات (آبدار) ” و ” آن هیدروز (خشک یا بدون آب) ” به صورت پودر کریستال تولید شده و عموماً در کیسه‌های کاغذی و چند لایه بسته بندی می‌گردد و به فروش می‌رسد.
ویژگی های شیمیایی اسید سیتریک
این ماده می تواند در یک فرم بدون آب یا به عنوان یک مونوهیدرات وجود داشته باشد.
شکل بی آب کریستال از آب گرم به دست می آید، در حالی که مونوهیدرات زمانی ایجاد می شود که اسید سیتریک از آب سرد کریستال شود.
مونوهیدرات میتواند در حدود ۷۸ درجه سانتی گراد به شکل بی آب تبدیل شود. اسید سیتریک در اتانول مطلق (بدون آب) (۷۶ قسمت اسید سیتریک در هر ۱۰۰ قسمت اتانول) در دمای ۱۵ درجه سانتیگراد حل می شود. با تخریب دی اکسید کربن در بالای ۱۷۵ درجه سانتیگراد تجزیه می شود. از سوی دیگر، pH محلول ۱ میلی متری این ماده حدود ۳٫۲ است. pH آب میوه های مرکباتی مانند پرتقال و لیمو بستگی به غلظت اسید سیتریک دارد، به طوری که برای غلظت اسیدی بالاتر بیشتر می شود و برعکس.
نمک این ماده را می توان با تنظیم دقیق pH قبل از کریستالیزاسیون ترکیب آماده کرد. به عنوان مثال، سدیم سیترات را ببینید:
یون سیترات با کمپلکس های فلزی تشکیل می شود. ثابت های پایدار برای تشکیل این مجتمع ها به دلیل اثرکلات بسیار زیاد است. در نتیجه، حتی با کاتدی فلز قلیایی تشکیل می دهد. با این حال، هنگامی که یک مجموعه کلات با تمام سه گروه کربوکسیلات تشکیل می شود، حلقه های کلات دارای ۷ و ۸ عضو هستند که عموماً از نظر ترمودینامیکی پایدارتر از حلقه های کوچکتر کلات است. اسید سیتریک را می توان در یک یا چند گروه کارکردی اسید کربوکسیلیک بر روی مولکول (با استفاده از انواع مختلف الکل ها) استرید کرد تا هر یک از انواع استرهای mono، di، tri و mixed را تشکیل دهند.